De koffieshops de stad uit? 

Momenteel wordt actie gevoerd om de overlast van koffieshops in Amsterdam Centrum te verminderen door buitenlandse toeristen te verbieden hier nog wiet te kopen. Hoe sta ik als PvdA-lid in deze discussie?

Amsterdam heeft een sterke aantrekkingskracht op drugstoeristen, die ongeveer 16% van alle toeristen uitmaken (ongeveer 1,5 miljoen personen). Een groeiende groep organisaties en ondernemers pleit voor een verkoopverbod van wiet aan toeristen.  Zij pleiten voor de invoering van de wietpas, wat formeel ook wel de toepassing van het ingezetenencriterium wordt genoemd, waarbij koffieshops klanten weren die niet in Nederland wonen. 

In 2013, bij de landelijke invoering van het ingezetenencriterium, heeft Amsterdam gevraagd om de lokale invoering een keuze te laten zijn van het gemeentebestuur. Daar heeft de regering toen mee ingestemd. Het argument van Amsterdam om dit criterium niet in te voeren was dat anders de illegale straathandel weer zou opbloeien en onderwereld deze handel zou overnemen, controle op de koffieshops wegviel en daarmee ook zicht op de kwaliteit van de wiet die daar verkocht wordt. Ook vond men het onderscheid tussen verkoop van wiet aan Amsterdammers en toeristen niet passend voor een internationale stad. 

Als je kijkt naar het Wallengebied is daar zeker sprake van overlast door de grote aantallen toeristen. Wij verwachten dat die na corona weer gewoon terugkomen.  In straten bewegen zich grote groepen toeristen, die het gebied min of meer hebben overgenomen. Ook coronaregels blijken daardoor niet of nauwelijks handhaafbaar, ondanks het gedeeltelijk afsluiten van gebieden of het invoeren van eenrichtingsverkeer in sommige straten. 

Bewoners, en zo ook enkele PvdA-bestuursleden uit dat gebied, pleiten voor de meest vergaande maatregelen ten opzichte van koffieshops, om het gebied weer leefbaar te maken. De vraag is of door het aanpakken van alleen de koffieshops dit doel in het Wallengebied wordt bereikt.  

Als de illegale straathandel de wietverkoop weer gaat overnemen, betekent dit verdere criminalisering van het druggebruik. Burgemeesters van veel grote steden vragen juist om de legalisering van drugs, om toezicht te kunnen houden op de kwaliteit van bijvoorbeeld de wiet en de criminaliteit in dit circuit terug te dringen. Het is van evident belang te voorkomen dat criminalisering van de straathandel gaat toenemen, waardoor de situatie in het Centrum alleen maar verslechtert. 

Amsterdam heeft wereldwijd het imago dat hier alles kan en mag. Historisch gezien is Amsterdam altijd een toevluchtsoord en vrijplaats geweest voor andersdenkenden en stond de stad bekend om zijn tolerantie. Zou een inperking van het aantal koffieshops ingaan tegen het historisch vrije karakter van de stad? Dat lijkt ons niet, aangezien het hier om overlast gaat en wiet gewoon verkrijgbaar blijft.

Wellicht is een ander perspectief nodig. Het hoofdprobleem wordt niet primair gevormd door de koffieshops. Het is het enorme aantal toeristen dat Amsterdam bezoekt (pre corona), zo rond de 9-10 miljoen (CBS) personen per jaar, dat zorgt voor een overbelasting van het Centrum en afbreuk doet aan de leefbaarheid. Straten raken overvol en een relatief kleine groep veroorzaakt veel onrust en overlast, zoals kotsende en schreeuwende dronken en/of gedrogeerde toeristen en bezoekers. 

De bezoekers vormen niet het enige probleem. Ook het “winkel”-aanbod op de Wallen verschraalde, door de vele toeristencafés, restaurants, Nutellashops, de ticketverkopers en andere toeristenwinkels. Het evenwicht tussen de behoeften van bewoners, bezoekers en middelstand is zwaar verstoord, waarbij de bewoners en de kleine middenstand aan het kortste eind trekken. 

Wonen en leven zou weer meer prioriteit moeten krijgen op de Wallen. Wij verwachten dat door corona helaas een aantal zaken failliet zal gaan. De gemeente heeft daardoor meer mogelijkheden om ervoor te zorgen dat de verschraling wordt bestreden, door alleen vestiging van nieuwe zaken toe te staan, wanneer deze iets toevoegen aan de diversiteit van het gebied, dus geen nieuwe op toeristen gerichte winkels of diensten. Dankzij regelgeving op het gebied van “branchering” beschikt de gemeente over instrumenten om hierop actief beleid te voeren. Dit kan een belangrijke en noodzakelijke bijdrage leveren aan het leefklimaat en woonplezier van bewoners en de diversiteit van de kleine middenstand. 

Dit betekent echter nog geen voldoende rem op de toestroom van toeristen. Toeristen komen in het Wallen gebied af op de koffieshops, de cafés, restaurants, seksshops en de prostitutie. Alleen wanneer wij bereid zijn om bijvoorbeeld de koffieshops en de prostitutie uit dit gebied te laten vertrekken, zal de aantrekkelijkheid verder afnemen. Dit hoeft echter niet te betekenen dat de koffieshops of de “ramen” en seksshops opgeheven hoeven te worden. Een goed alternatief is het verplaatsen van deze activiteiten naar een gebied aan de rand van de stad, waar veel minder overlast optreedt. Denk bijvoorbeeld aan een industriegebied, waar een sexcentrum en een concentratie van koffieshops gevestigd zou kunnen worden. Toezicht en handhaving zijn dan ook eenvoudiger te regelen. Dan verliest de invoering van het ingezetenencriterium ook zijn meerwaarde, want de kernproblemen, namelijk de drukte in de stad en daarmee de overlast, vermindert.  

Een aanvullende maatregel zou kunnen zijn dan slechts een beperkt aantal toeristen een bepaald gebied (de Wallen) mag betreden tot het evenwicht tussen wonen, werken en recreëren terugkeert.  Een mogelijk nadelig neveneffect daarvan is dat andere gebieden wellicht meer overlast gaan ervaren. 

Toch kunnen bovenstaande voorstellen onvoldoende zijn om de totale toestroom van toeristen te voorkomen. Ons basisprincipe is dat Amsterdam er is voor iedereen. Niet alleen voor rijke, maar ook voor bezoekers met een kleine portemonnee. Wel kunnen wij proberen na een kritische analyse van de toeristenstromen, om bijvoorbeeld het drugstoerisme af te remmen. 

Wat overlast betreft is ook meer zelfreflectie nodig. Met name de bezoekers, waaronder ook veel Amsterdammers, maken na vertrek uit bijvoorbeeld een café vaak meer geluid en lawaai dan door omwonenden wordt gewaardeerd. Sommige bewoners van de Wallen geven aan meerdere keren per nacht wakker te schrikken door lawaai van (dronken of gedrogeerde) bezoekers of toeristen. Vermindering van het aantal gelegenheden waar alcohol wordt geserveerd, betere handhaving en het tijdig stoppen met schenken door bedienend personeel in cafés kan deze hinder doen afnemen. Wat dit betreft mag ook met een kritische blik naar de horeca worden gekeken en niet alleen naar de koffieshops. 

Een simpele enkelvoudige oplossing om de overlast in het Centrum van Amsterdam te verminderen bestaat helaas niet. Het aanpakken van alleen koffieshops zal niet leiden tot de gewenste verbetering. Daarom is een meer integrale aanpak nodig, waarbij op verschillende fronten stappen worden gezet. Het concentreren van de seksindustrie en koffieshops, regulieren van bezoekersstromen in bepaalde gebieden, spreiding en zo nodig beperken van horeca kunnen een beweging in de goede richting betekenen. Zo kan het imago van Amsterdam als vrijstaat voor andersdenkenden ook voor de toekomst bewaard blijven. 

Ger Rolsma 

foto: Arina 111